Sinds enkele jaren loop ik al met het idee rond om een podcastreeks te maken over Martial Van Schelle, echt een 'vergeten' bekende Belg, die als gijzelaar werd terechtgesteld in Breendonk in 1943. Ik wist als gids in het Fort wel enkele zaken over zijn leven, maar hoe verder ik me verdiepte in zijn leven, hoe straffer het verhaal werd en hoe meer ook duidelijk werd dat er doorheen de jaren behoorlijk wat onwaarheden in zijn levensverhaal waren geslopen. Uiteindelijk zou de reeks in de podcast "Historische Vertelsels" 3 episodes bevatten, vanaf den "Ti" - zijn bijnaam - zijn geboorte tot aan zijn levenseinde aan de executiepaal in Breendonk. Je kan alle aflevering beluisteren op de website (klik hier) of op Spotify, Apple Podcast en de meeste andere podcast-apps.
Tijdens het schrijven en het opnemen kwam ik in contact met kunsthistorica Leen Huet, die een blog heeft over Martial. Wat ik toen ontdekte was dat zij in het ouderlijke huis van Martial in Merksplas woont, ze heeft dus een heel persoonlijke band met hem. Toen ze me uitnodigde om op de koffie te komen, heb ik niet lang moeten nadenken. Op een zondagmorgen in oktober reed ik naar Wortel/Merksplas en in de bossen tussen de 2 Koloniën van Weldadigheid kwam ik aan een witte poort met een straatnaambord ernaast: Ti Van Schelle straat stond - en staat - er te lezen.
Ik zat goed. Aan het einde van de dreef zag ik een prachtige laat 19e eeuwse villa staan, hier werd Martial geboren. Leen stond me al op te wachten. De koffie en de koekjes stonden al klaar in de gezellige, lekker ouderwetse keuken. We kwamen al heel snel op het verhaal van Martial. In de oude zitkamer toonde ze me de foto's van de vroegere bewoner die er aan de muur hangen. Den "Ti" in zijn luchtballon, op de foto met Prins Karel. Leen sprak met vuur en trots over Martial. Terwijl we zaten te praten, kwamen we via het testament van Martial - geschreven in Breendonk in januari 1943 - op het thema van de gijzelaars. Waarom was den "Ti" een gijzelaar die de kogel kreeg voor een moord die iemand anders had gepleegd? Ik kende iemand die daar alles over wist, en zo groeide het idee om historicus en oud-conservator Dr. Dimitri Roden als gast te vragen in de podcast. Ik vertrok bij Leen met de belofte dat ik zeker nog eens ging binnenspringen, met podcastgear dan, om verder over Martial te praten. In de auto op weg naar Mayer van den Bergh (waar ik een gidsbeurt had over Breugel) voelde ik me erg blij dat ik haar had leren kennen (weet dat Leen dé biografie over Pieter Breugel heeft geschreven, het was karma denk ik)!
Enkele weken later, op 28 november 2022 had ik met Dimitri Roden afgesproken om via zoom het interview te doen over het systeem van "Geiselhaft" en terechtstellingen in bezet België tijdens de Tweede Wereldoorlog. Na wat IT hocus pocus met het video-programma, gingen we live. Ik had wat vragen voorbereid, maar veel heb ik er niet moeten stellen. Dimitri nam me mee in 40 minuten geschiedenis van de Duitse rechtspraak in België vanaf 1940. Helder, to the point, objectief... De redenen waarom de bezetter overging tot executies en wat het verschil was tussen een gijzelaar en een ter dood veroordeelde, kan je echt niet beter uitleggen! Ondertussen heb ik al van enkele luisteraars gehoord dat ze dergelijke duiding enorm hard appreciëren. Het feit dat ik het ook op video heb en dat je het gesprek kan volgen via YouTube blijkt een schot in de roos. Je kan het gastgesprek hier horen als 4e deel in de podcast of hier bekijken op mijn YouTube kanaal. Ik ga dit blijven doen, gasten uitnodigen bij een "Historisch Vertelsel".
En dag vroeger, op 27 november 2022, was ik uitgenodigd door de VZW Vrienden van het Fort van Breendonk, om de nocturne "80 jaar executieplaats Fort Breendonk" bij te wonen. Het was kil, nat en triestig weer. Het regende hard, het waaide... pfff. Maar ik had mijn podcastgear bij, dus besloot ik om enkele impressies op te nemen. Ik zou wel zien wat ik er mee kon doen later. Een aantal collega-gidsen zouden een 8-tal afscheidsbrieven voorlezen in welgekozen kamers in het Fort. De laatste tastbare herinneringen aan mensen die even later zouden worden terechtgesteld, als gijzelaar of als veroordeelde. Aan het einde van de wandeling zouden alle bezoekers samenkomen op de executieplaats achteraan het Fort. Daar zouden alle namen worden voorgelezen en kregen alle slachtoffers weer een gezicht. Pakkend, absoluut! Maar het meest indringende moment voor mezelf, was waneer ik op mijn eentje de lange gang van het Fort betrad: links en rechts stonden de foto's met kaarsje van alle 207 slachtoffers; onder hen, Martial Van Schelle. De foto bovenaan het artikel geeft je idee van hoe dat er uitzag.
Ik heb van de nocturne uiteindelijk een episode gemaakt in de reeks over Martial, het past volledig in zijn levensverhaal. Binnenkort kan je het hier beluisteren!
Dank aan de Vrienden van Breendonk voor de nocturne, een pluim voor de lezers van de brieven: Fabienne, Vera, Tom en Kathleen (ook de anderen, maar die heb ik niet gebruikt). Een dikke merci ook aan Dimitri Roden voor zijn tijd en inzichten en last but least, dankjewel Leen Huet voor leuke babbel en de koffie. De podcast van den "Ti" is een zeer intensief, maar super leuk proces geweest! To be continued.