In deze blogpost geef ik graag wat extra beeldmateriaal mee bij de podcast 'Israel Neumann, dood van een straatventer'.
Per episode kan je zo bepaalde zaken die worden verteld beter visualiseren of in de context plaatsen.
Episode 1: The Promised Land. In 1921 ontvlucht de familie Neumann hun woonplaats in Nisko, een stadje van destijds 5000 inwoners in het Oosten van het huidige Polen. Groeiend antisemitisme en het oorlogsgeweld vanaf 1914 liggen aan de basis van hun vertrek. Het eerste deel van de reis op Europese bodem is vermoedelijk met de trein gebeurd, hoewel er voorzeker ook wel veel te voet zal gedaan zijn.
De 2 schepen voor de oversteek:
Het schip waarmee ze vetrekken vanuit Le Havre was de SS Roussillon, een grote stomer waarmee de rederij French Line vele duizenden emigranten vanuit Europa naar Amerika bracht. Zoals gezegd is SS hier de afkoring van Steam Ship, stoomboot. Wanneer je MS ziet staan voor de naam van een schip dan is dat een Motor Ship.
Gebouwd in Bremen 1906 voor de Duitse rederij North German Lloyd, vaart het schip onder de naam Göben. Aan Frankrijk afgestaan als deel van de herstelbetalingen na WO I; in 1919 Roussillon herdoopt. Hij was 140 m lang en 17m breedt en bood plaats aan 1780 passagiers, waarvan 100 in 1e klasse en 1680 in 3e klasse . Uit de vaart genomen in 1930.
Wanneer Israel Neumann in 1926 terug in New York aankomt vanuit Le Havre, vaart hij op de RMS Caronia. Deze steamer werd gebouwd in 1905 op Schotse scheepswerven. Hij was met zijn 200 meter lengte en 22m breedte, een pak groter dan de Roussillon, hoewel hij maar 1550 passagiers kon vervoeren (300 in 1e klasse, 350 in 2e klasse en 900 in 3e klasse).
Dit schip voer onder Engelse vlag voor de rederij Cunard Line. 'RMS' wil zeggen Royal Mail Ship. Dit was een eretitel voor schepen die Engelse post mocht vervoeren (de Titanic was bijv. ook een RMS). Uit de vaart genomen en gesloopt in 1933.
Leuk weetje: tijdens WOI omgebouwd tot oorlogsschip, eerst als een bewapend transportschip, later als schip om troepen te vervoeren.
Ellis Island: Bij aankomst in de Verenigde Staten passeren in principe alle immigranten via dé voorpost van de US Immigration Service, gelegen op die grote rots vlak voor de kust van New Jersey, Ellis Island. Israel komt er 2 keer terecht, een eerste keer in 1921 met zijn familie, een 2e keer - en dan blijft hij er 3 maanden tot aan zijn deportatie - in 1926/27. Enkele beelden om het geheel te duiden, vanaf de aankomst tot, in de laatste foto, de deportatie terug naar de haven van herkomst.
Episode 2: Antwerpen.
In mei 1927 komt Israel Neumann aan in Antwerpen. Hij krijgt zijn verblijfsvergunning en heeft verschillende baantjes om te overleven als Poolse Jood in een vreemde, grote havenstad. Uiteindelijk zal hij straatventer worden en een leurderskaart aanvragen.
Neumann woont bijna permanent in de wijk Zurenborg (tussen de stations van Antwerpen en Berchem), maar hij verhuist regelmatig. Telkens huurt hij een kamertje in een of ander appartementsgebouw tot hij ergens na 1936 trouwt met Eleonora Sabathova en bij haar gaat inwonen in de Magdalenastraat 20. Het huwelijk werd in een synagoge voltrokken, niet voor de wet. Hierover zoek ik nog steeds informatie!
Als buitenlanders hebben beide een dossier bij de Antwerpse Vreemdelingenpolitie. De meeste zaken die we weten over Neumann komen uit zijn dossier dat wordt bewaard in het Stadsarchief van Antwerpen.
Begin oktober 1940 wordt Israel opgepakt door de Duitse Feldpolizei. Hij wordt naar SS-Auffanglager Breendonk gestuurd.
Daar maakt hij kennis met het oude Belgische fort en de SS-leiding van het kamp. Walter Obler staat naast hem in de rij bij het avond)appel...
Episode 3: Breendonk. Eens opgesloten in Breendonk wordt Israël vanwege zijn gestalte en uiterlijk de speelbal van de SS-leiding en enkele - Joodse - kameroversten (oa. Walter Obler). Het harde kampleven (lees blogpost over Dirk Sevens) met dwangarbeid, een karig rantsoen, pesterijen en geweld is dodelijk voor ieder menselijk wezen, en Israël Neumann is geen uitzondering. Dag na dag wordt hij zwakker en heeft hij minder weerstand, en uiteindelijk - uitgeput na 9 maanden Kamp van Breendonk - zal hij vermoord worden in juli 1941.
Hij ligt begraven op de gemeentelijke begraafplaats van Kraainem.
-----------------------------
Wil je na het beluisteren van de podcast een bezoek brengen aan het Fort en het Memoriaal, kijk dan gerust op de pagina over het Fort van Breendonk.
Tot in het volgende 'Historische vertelsel over mensen van bij ons!'
------------------------------ Bronnen:
The Statue of Liberty—Ellis Island Foundation, Inc - Ellis Island Archives: passagierslijsten SS Caronia en SS Roussillon. Stadsarchief Antwerpen - Vreemdelingenpolitie: dossiers Neumann Israël en Sabathova Eleonora. www.ancestry.com - files on Israel Neumann. https://allthatsinteresting.com/ellis-island-immigrants#10
Eigen onderzoek en rondleidingen in Breendonk; gesprekken met Jim Deem (thank you my friend).
DEEM, J.M., The Prisoners of Breendonk. Personal histories from a World War II concentrationkamp, 2015. NEFORS, P., Breendonk 1940-1945. De geschiedenis, Antwerpen, 2004.
LASAREFF, V., La vie remporta la victoire, Luik, 1945, p. 29-31.