De klaproos...

Vanmorgen was ik aan het schrijven aan een onderdeel van mijn wandeling in het Loopgravenpad in Kapellen. Bij de start van het pad staan er 4 eiken beelden van Carving Koen, geweldig mooi gemaakt met de kettingzaag, die verwijzen naar WO I in West Europa. Eén van de beelden (zie foto) is een bank waarop er klaprozen of poppies liggen.

De klaproos is een verwijzing naar de gesneuvelden van het Gemenebest tijdens WO I (later werden ook meer recente conflicten opgenomen, in totaal bijna 1.000.000 doden!)

In het Mastenbos staat de poppie op de wegwijzertjes die de '14-'18 route aangeven. Wel vaker zie je dit bloemetje opduiken als een soort symbool voor de waanzin van de oorlog, ruimer dus dan enkel de vele, vele gesneuvelden uit het British Empire. Waarom vroeg ik me af?

De klaproos is wereldberoemd geworden door het gedicht In Flanders Fields (c). Het werd geschreven door de Canadese militaire arts en dichter Majoor John McRae begin mei 1915. Hij werkte destijds vlakbij Ieper en zag dagelijks honderden, duizenden gewonden en doden.

Wanneer een collega arts en vriend (ook uit Montreal) zowat verpulverde door een voltreffer van een granaat, ging McRae voor in zijn begrafenis; die avond, tijdens een stil moment, schreef hij het gedicht in zijn medisch journaal. Het verhaal doet de ronde dat hij, ontevreden met het resultaat, het blad uit het boek scheurde, het tot een prop maakte en wegwierp. Bij toeval vond een verpleegster die onder McRae werkte het papiertje. Zij schreef het over in haar dagboek… Of het waar is? Meer waarschijnlijk stuurde McRae het zelf in naar het oorlogstijdschrift Punch. Reeds einde 1915 werd het gepubliceerd en zou het door miljoenen frontsoldaten gereciteerd worden….

“In Vlaanderens velden bloeien de klaprozen

Tussen de kruisen, rij aan rij die onze plek aangeven;

en in de lucht vliegen leeuweriken,

nog steeds dapper zingend

ook al hoor je ze nauwelijks te midden van het kanongebulder aan de grond. Wij zijn de doden. Enkele dagen geleden leefden we nog, voelden de dauw, zagen de zon ondergaan beminden en werden bemind

en nu liggen we in Vlaanderens velden.”

Dit deel van het gedicht is wereldberoemd geworden, het lijkt te gaan over zinloosheid van het slagveld… maar dan gaat het voort:

"Neem ons gevecht met de vijand weer op:

Tot u gooien wij, met falende hand de toorts;

aan u om haar hoog te houden.

Als gij breekt met ons die sterven, zullen wij niet slapen, ook al bloeien de klaprozen in Vlaanderens velden.”

Wie goed leest stelt vast dat het een strijdlied is voor de soldaten. De overblijvers moeten de strijd van de gevallenen verder zetten, vandaar dat het ook zo werd opgezegd door de frontsoldaten. Er bestaat wel discussie of dit nu een propaganda-gedicht is vóór de oorlog of toch eerder een oproep om de oorlog snel te beëindigen en weer vrede hebben! Ik hou het bij laatste!

McRae kiest de klaproos omdat hij ze overal ziet 'oppoppen' tussen de graven, de doden, in niemandsland tussen de loopgraven. Én de klaproos is veel dingen tegelijk: het is een pioniersplant, niet tegen te houden (zelfs een pest in je tuin), maar hij is ook vluchtig, verdovend (opium), rood als bloed, met een zwart hart voor de rouw! Door het succes van het gedicht bestaat de papieren poppie die je kan opspelden reeds sinds 1919.

John McCrae zelf stierf begin 1918 aan een combinatie van een chronische longontsteking en hersenvliesontsteking (misschien als gevolg van de gasoorlog die start in Ieper vanaf april 1915). Hij ligt begraven op de begraafplaats van Wimereux, bij Boulogne sur mer (Pas-de-Calais, Frankrijk).

Carving Koen zette me aan het denken.... en vrede is altijd een goede gedachte!