Vlog Discover Stabroek @ Home: Aflevering 5: https://youtu.be/g4-EKK__eXo
Iedereen in Stabroek kent het idyllische kasteeltje met slotgracht en dubbele inrijpoort langsheen het Hoogeind. Het domein heeft een eeuwenoude historie die onlosmakelijk verbonden is met de geschiedenis van het dorp.
We moeten helemaal teruggaan naar de periode van de indijkingen van de polders ten noorden van Antwerpen. 1356, Korstiaen van Horwinen verkrijgt vanwege de hertog van Brabant een leen dat de dorpen Lillo, Stabroek, Berendrecht en Zandvliet omvat en hij krijgt er de titel van dijkgraaf. In die hoedanigheid is van Horwinen verantwoordelijk voor het onderhoud en het herstel (na dijkbreuken) van de dijken; hij heeft zelfs het recht om schepenen aan te stellen die recht spreken in alle zaken aangaande de dijken, waterwegen en broeken in de polder. Korstiaen van Horwinen is plots een voornaam man in de regio. Hij bouwt een groot huis in Stabroek op hoger gelegen grond, vermoedelijk op de plaats waar later het Lassonhof zou verschijnen. Zijn opvolger, dijkgraaf Christiaen van Horwinen, laat een aarden weg aanleggen vanaf zijn domein tot in Lillo, de moedergemeente van Stabroek en ook in zijn bezit. Deze weg ligt er vandaag grotendeels nog, het is nl. de oude Stabroucksche Weg, van het Laageind over de Dorpstraat naar het Hoogeind, waar het domein van de dijkgraaf is gelegen.
De macht van de dijkgraaf in de polders wordt vaak gecontesteerd door de grootste grondbezitter in de streek, de Sint Michielsabdij van Antwerpen. De geschillen tussen de Norbertijnen en de graaf zijn legio en vanaf de Bourgondische Tijd wordt de rechtsmacht van de dijkgraaf meer en meer uitgehold en neemt de hertog van Bourgondië, tevens hertog van Brabant, de facto het leen terug in eigen beheer.
Uit geldnood verkoopt Filips de Schone, laatste Bourgondische hertog, in 1505 de dorpen Lillo, Stabroek, Berendrecht en Zandvliet aan de rijke Antwerpse buitenburgemeester Gillis de Schermere. Hij gebruikt het Huis van Stabrouck als Hof van Plaisantie, als buitenverblijf. 5 jaar later verkoopt de Schermere de 4 dorpen weer, zij het afzonderlijk; de heerlijkheid Stabroek wordt gekocht door Jan III Glymes de Berghes. Vanaf dat moment wonen de Heren van Stabroek steevast in het Hof van Stabrouck. Grote en belangrijke families hebben het domein bewoond: jonker Robberecht van Eckeren, de familie van Dale, de familie de Ram (zie het wapenschild boven de inrijpoort), de familie de Hase en de Amsterdamse burgemeestersfamilie Geelvinck. In 1735 woont de heer Franciscus Lasson er, en die zal zijn naam aan het huidige kasteel geven.
In 1584/85 ligt het Staatse Antwerpen zwaar onder vuur van het Spaanse leger van Alexander Farnese, de hertog van Parma. In Stabroek strijkt Graaf Peter Ernst von Mansfeld neer, hij is stadhouder van Luxemburg en één van de belangrijkste edellieden in de Nederlanden. Hij voert het bevel over Farnese's troepen op de rechteroever van de Schelde.
Von Mansfeld neemt zijn intrek - vermoedelijk eist hij het gewoon op - in het Hof van Stabroek, het enige optrekje zijn stand waard. Het hof wordt gebruikt als hoofdkwartier en veldhospitaal voor de officieren. Het speelt een cruciale rol in de uiteindelijke overwinning van Farnese op 's Hertogendijk in mei 1585. Na de overwinning wordt er door de troepen 7 dagen gefeest in Stabroek, de kans dat de hertog van Parma ook zelf op het Lassonhof is geweest, is dus behoorlijk reëel.
Het Lassonhof is doorheen de geschiedenis veelvuldig verbouwd. Het huidige uitzicht is bepaald door de laatste grote verbouwing door Edouard van de Poel in de jaren '50 van de vorige eeuw. Voor die verbouwing bestond het domein uit 2 vleugels die in hoogte verschilden. De rechter vleugel is de oudste, de datum van 1611 in de balksleutel lijkt dat te bewijzen. In de 17e eeuw zou het hof L-vormig zijn geweest, de meer vierkante vorm kreeg het dan in de 19e eeuw. Op de Ferrariskaart uit 1776 is de gracht duidelijk zichtbaar, als ook de boomgaard achter het hof én het centrale hoofdgebouw. De kaart geeft echter geen duidelijk beeld van hoe de gebouwen er dan wel uitzagen op dat moment. De 2 poorten dateren uit de 17e eeuw.
Hoe het Lassonhof er tijdens de late middeleeuwen heeft uitgezien is niet geweten. Was het het ooit ommuurd met een echte wal? Heeft er ooit een soort donjon gestaan, die diende als uitkijk en statussymbool van de dijkgraven? Het is allemaal mogelijk, maar dat kan enkel doorgedreven archeologisch onderzoek uitwijzen.
De nieuwe eigenaars hebben de gebouwen opnieuw laten bepleisteren en wit gemaakt.
Nog een weetje uit de 'gazetten'. Bij de sloop van de Kruisweg in de jaren '60 voor de havenuitbreiding, werd de schandpaal van Lillo-dorp gered door Eduard van de Poel, eigenaar van het Lassonhof. Tot in 2017 stond de kaak tegen een gevel van het hof. Sindsdien is hij opnieuw overgebracht naar Lillo, waar in het Poldermuseum wordt bewaard.
Het Lassonhof is één van de oudste, en mooiste gebouwen van Stabroek. Het heeft een belangrijke rol gespeeld in Stabroek, de omliggende polders én zelfs in Antwerpen en ver weg in de Indische Oceaan. Voor dit laatste verwijs ik naar een volgende blog over de familie Geelvinck, naar de welke de Geelvinkcstraat genoemd is.
Bronnen:
Agentschap Onroerend Erfgoed 2020: Lassonhof [online]https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/14204(Geraadpleegd op 08-05-2020)
JOPPEN, W. en JOPPEN, L., Kroniek van Stabroek. 1250-2008. Heruitgave van 'Kroniek van Stabroek 1250-1980', Stabroek, 2008.
www.geopunt.be
https://www.gva.be/cnt/aid1247575/kasteel-lassonhof-verkocht https://www.nieuwsblad.be/cnt/blsde_01600594 https://www.gva.be/cnt/blsde_01600594/schandpaal-van-lillo-klaar
Informatie aangeleverd via Nicolaas Hintjens, kleinzoon van Leopold Cuypers, waarvoor dank.