Vlog Discover Stabroek @ Home:
Aflevering 13: https://youtu.be/gU7xA4CocBM
Aan de hand van de straatnamen ga ik op zoek naar de geschiedenis van het dorp. In de aflevering straten met naam & faam neem ik je mee langs belangrijke adellijke families, beruchte notarissen en befaamde inwijkelingen, die ook ver buiten Stabroek bekend in de oren klinken!
Voor Gids 53 is natuurlijk de naam van de eigen straat een beetje speciaal, dus start de reeks met de Smoutakker!
Dit was een typische zandweg van een polderdorp, die liep naar de huisjes aan de stenen Molen aan den Binnenpad en zo verder velden in. De naam verwijst naar de eigenaar van de akkers en gronden waarlangs het pad liep... de beruchte notaris Bernardus Smout. Hij was ook de president-schepene van het dorp, deurwaarder en een soort politie-ambtenaar die klachten akteerde... Kortom in de 2e helft van de 18e eeuw kon je in Stabroek echt niet om Bernardus Smout heen, want hij bezat gronden, was rijk, gewiekst en dankzij al zijn functies zowat van alles op de hoogte. Hij woonde op het Smoutshof aan de Dorpsstraat, het originele hof werd helaas volledig verwoest door en brand in 1975, enkel de arduinen pilasters van de inrijpoort bleven bewaard (helaas zijn die met de werken aan de Dorpsstraat anno 2020 plots ook verdwenen??)
En er is in Stabroek nog een naamsverwijzing naar Smout, nl. de Schans van Smoutakker. In het kort luidt het verhaal als volgt: net voor WOI, wanneer graaf Moretus van het Ravenhof wordt onteigend om het fortje te bouwen, wil hij zijn naam niet verbinden met een militair bolwerk. Dus koos het Ministerie van Oorlog de next best thing, en gaf men de schans de naam van de eigenaar van de de akkers die er rond lagen. Deze waren opnieuw eigendommen van de familie Smout, en bijgevolg werd het Redoute van Smoutakker!
Geelvinckstraat
Even verderop in de Dorpsstraat in de richting van Putte, bevindt zich de Geelvinckstraat. Ook dit was destijds weer zo'n typisch paadje dat vanaf de hoofdweg, de Stabroucksche Straat (Dorpsstraat), de velden inliep. Na WOII werd er aan deze zandweg de eerste ver-
kaveling van het dorp uitgetekend en moest de straat een naam krijgen. Men koos voor Nicolaas Geelvinck (1732-1787), heer van Stabroek, en één van de rijkste Amsterdammers van zijn tijd; zijn familie, zijn grootvader Lieve, zijn broer Joan, ea, leverde meerdere burgemeesters van de stad. Hijzelf was bewindhebber van de West Indische Compagnie en in die hoedanigheid stichte hij een handelspost in Nieuw Guyana, Zuid Amerika. Dat stadje heette destijds... Stabroek! Vandaag is Guyana Brits gebied, maar de belangrijkste markt in Georgetown, de huidige naam van de stad, heet nog steeds Stabroek Market en de grootste krant van de stad luistert naar de naam the Stabroek News!
En wij maar denken dat Stabroek enkel hier bekend is door het filenieuws op de A12!
Hazenpad
Dit is nog een echt pad dat de velden en bossen inloopt in de richting van de Heuvels. En zo moet je je ook de vorige straten - Smoutakker en Geelvinckstraat - voorstellen. De naam heeft niks te maken met hazen, wel met de Amsterdamse adellijke familie de Haze, die heren van Stabroek waren in de 17e en 18e eeuw en die vele gronden hadden aan de overkant van hun domein, het Lassonhof. De pad liep destijds langs en tussen de eigendommen van de Haze's. In 1730 huwt Vrouwe Anna de Haze, de rijkste vrouw van Amsterdam, met Lieve Geelvinck,
burgemeester van diezelfde stad; haar dochter, Joanna Jacoba Graaflandt was een jaar vroeger getrouwd met de zoon van Lieve Geelvinck, Nicolas Geelvinck SR, en zo werden de Geelvincks, via Anna de Haze, Heren van Stabroek. Het is Nicolas Geelvinck JR die later Stabroek in Nieuw Guyana zal stichten.
Ook de recentere Jonker de Hazelaan is vernoemd naar een telg uit de Hollandse familie, nl. Jonker Henrico de Hase, sinds 1645 Heer van Stabroek en bewoner van het Lassonhof. Hij overlijdt in 1650 en ligt samen met zijn vrouw begraven in de Catharinakerk naast het hoofdaltaar; de zerk is zeer goed bewaard gebleven. Voor ons dorp kan de invloed van de familie de Haze niet overschat worden, want het wapen van Stabroek is gebaseerd op het wapenschild van de adellijke de Hazes! Destijds met toevoeging van de H. Catharina, beschermvrouwe van Stabroek, maar sinds de fusie met Hoevenen op 1 januari 1977 is deze laatste verdwenen van het wapen.
Dankerse weg
De Danckerse weg, de verbindingstraat tussen het Hoogeind en het Oude Broek. De naam verwijst opnieuw naar een historisch belangrijke familie voor Stabroek, de familie Danckaert. Deze had veel gronden aan beide zijden van het pad, en vandaar dus de naam. In de 17e eeuw lag hier tijdelijk de begraafplaats van Stabroek, omdat de Spanjaarden de kerk hadden omgebouwd tot fort en het kerkhof naast het gebedshuis niet meer toegankelijk was voor de parochianen.
Aalmoezenier Cuyperslaan
Franciscus Eduardus Cuypers, roepnaam Edward, geboren in Stabroek in 1872 aan het Laageind als zoon van burgemeester Louis Cuypers. In 1896 werd hij tot priester gewijd en ging hij lesgeven aan het Sint Jan Bergmans-college in Antwerpen. Hij was blijkbaar erg geliefd, want in 1905 werd hij op vraag van de Belgische overheid meegestuurd als aalmoezenier van Belgische reizigers naar het Verre Oosten. Een jaar later ging hij mee als geestelijke vader op de Comte de Smet de Nayer, een opleidingsschip voor toekomstige Belgische koopvaardij-officieren. Op 19 april, 8 dagen na het vertrek uit Antwerpen, vergaat het schip in de Golf van Biscaje. 33 bemanningsleden komen om, waaronder Edward Cuypers, die volgens ooggetuigen niet van boord wilde gaan. Het nieuws van zijn dood slaat in als een bom in Stabroek.
Kort na zijn dood wordt er recht over zijn geboortehuis het Aalmoezenier Cuypers 'Gesticht' opgericht, een ouderlingentehuis die zijn naam ook vandaag nog draagt, hoewel het nu een Woonzorgcentrum wordt genoemd.
Het verhaal van aalmoezenier Cuypers en het vergaan van het schoolschip vertel ik later zeker nog verder.
------------
Bronnen:
MOUS, W., Stabroekse Straatnamen, Molengalm, 3-maandelijks tijdschrift, 16e jrgng, n°3, Stabroek, 2014.
JOPPEN, W. en JOPPEN, L., Kroniek van Stabroek. 1250-2008. Heruitgave van 'Kroniek van Stabroek 1250-1980', Stabroek, 2008.
Voor de Heren van Stabroek: www.genealogieonline.nl. Voor de wapens van de edellieden en belangrijke families: www.familiewapen.net
Comments