Vlog Discover Stabroek @ Home: Aflevering 1: https://www.youtube.com/watch?v=-Ul5ZqJxtBA
Het antwoord is simpel, alle 3 de namen zijn correct, alleen is Stabroek de moderne
schrijfwijze van het polderdorp ten Noorden van Antwerpen. Tegenwoordig klinkt Stabroek bij heel filerijdend Vlaanderen bekend in de oren: dagelijks op de radio, elke dag opnieuw file op de A12 in de haven.
Sinds kort heb ik ontdekt dat er heel wat geschiedenis schuil gaat achter het dorp waar ik woonachtig ben en dat er veel meer te vertellen valt dan enkel maar over het fileleed.

Stabroek of Staecbruc wordt voor de eerste maal vermeld in een brief van 9 juni 1258 van Nicolaas III van Fontaines, bisschop van Kamerijk, gericht aan het kapittel van O.-L.-Vrouw van Antwerpen. De bisschop is scheidsrechter in een dispuut tussen genoemd kapittel en de hertog van Brabant, Hendrik III. Beide eisen de Tiendenrechten op in de pas drooggelegde polder. De Tienden zijn een belasting van 1/10e op de opbrengst van het land en vaak ook van het vee, op te brengen door de lokale boeren die de gronden pachten en bewerken.

Hij die de rechten bezit, wordt in de polders slapend rijk bij wijze van spreken. Ze zijn nl. uitermate vruchtbaar door de eeuwenlange overstromingen van de
Schelde, vóór de inpolderingen. Raap en koolzaad groeide letterlijk als kool en bracht derhalve veel op, ook belastingen. De bisschop geeft de rechten aan zijn collega-religieuzen uit Antwerpen. Tja....
Vanaf de 12e eeuw legt men rond Antwerpen dijken aan, om aan de grillen van de Schelde - de vele overstromingen - een einde te stellen. 's Hertogendijk op de grens van Stabroek met deelgemeente Hoevenen is nog een zeer mooi voorbeeld van een 13e eeuwse dijk in de Antwerpse polder. In deze blog kan je er alles over lezen: https://www.gidsnummer53.com/post/de-rol-stabroek-in-de-val-van-antwerpen-s-hertogendijk-1585.
Broeken, drechten, vlieten,... alles tracht men droog te leggen, in te polderen of in te staken. De staken zijn houten palen, gekapt in de naburige bossen meer landinwaarts. De naam Staecbruc of Staeckbroeck is afgeleid van dat staken van een broek. De gronden die zo vrijkomen zijn echte opbrengstgronden, mensen komen wonen 'achter de dijk' om ze te bewerken. Er vormt zich een kleine gemeente aan het Oud Broek, even ten noorden van de huidige dorpskern. In een godsvrezende maatschappij wordt er snel een kerkje, een kapel eerder, gebouwd, vermoedelijk in hout. In het prille begin valt de parochie van Staecbruc onder het dorp Lillo dat even verderop aan de Schelde ligt.

Hugo Nose, schepen in Antwerpen en pionier van het indijken van de polders, zou dat kerkje hebben laten wijden aan de Heilige Catherina van Alexandrië. In dit blogartikel kan je alles lezen over deze martelares van het christelijke geloof.
In de 13e en 14e eeuw zijn er regelmatig dijkbreuken en wordt het laaggelegen oude Staecbruc onder water gezet, met alle gevolgen van dien: huizen vernield, oogsten mislukt, veestapel verdronken.

Volgens de overlevering zou de kerk zelfs verzwolgen zijn geweest in een weel of wiel - een waterplas die het restant is van een eerdere dijkbreuk - dat aan het huidige fort van Stabroek zou gelegen hebben (verdween met de bouw van het fort in de fortgracht). Elk jaar met Allerzielen hoorde men het klokje luiden vanuit de zwarte, diepe poel.
De grote stormvloed van 1328 jaagt de laatste bewoners van het Oud Broek naar hoger gelegen gronden een beetje verderop. De gemeente bouwt er snel weer een 'tijdelijk' kerkje en organiseert het dorp rond een zandheuvel die nauwelijks een paar meter (4 meter) boven het zeeniveau uitsteekt. Die dorpskern en parochie bestaat vandaag nog steeds rond de Sint Catharinakerk van Stabroek!
Met Gids 53 op stap? Neem gerust contact via het contactformulier.
Bronnen:
JOPPEN, W. en JOPPEN, L., Kroniek van Stabroek. 1250-2008. Heruitgave van 'Kroniek van Stabroek 1250-1980', Stabroek, 2008.
Verschillende historische kaarten op Geopunt.be.
Comentarios